खरबूज वर नविन रोगामुळे शेतकरी संकटात...

खरबुजावरील रोग आणि त्यावर उपाय खरबुज हे उष्णकटिबंधीय हवामानात चांगले उत्पादन देणारे पीक आहे. मात्र, हवामानातील बदल, अयोग्य व्यवस्थापन आणि कीटकांमुळे या पिकाला विविध रोगांचा सामना करावा लागतो. खाली काही महत्त्वाचे रोग आणि त्यावरील उपाय दिले आहेत. 1. भुरी रोग (Powdery Mildew) लक्षणे: पानांवर पांढऱ्या रंगाचा भुरकट थर तयार होतो. झाडाची वाढ खुंटते आणि उत्पादन कमी होते. उपाय: सल्फरयुक्त बुरशीनाशके (Sulphur 80% WP) फवारणी करावी. रोगाची सुरुवात होताच ट्रायडिमेफॉन (Tridemefon 25% WP) @1 ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. 2. करपा रोग (Downy Mildew) लक्षणे: पानांच्या खालच्या बाजूला पिवळसर ठिपके दिसतात आणि नंतर ते करपतात. उपाय: झाडांमध्ये योग्य वायुवीजन असावे. मॅनकोझेब (Mancozeb 75% WP) किंवा मेटालेक्सिल (Metalaxyl 8% WP) @2 ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. 3. फळ कुज (Fruit Rot) लक्षणे: फळांवर सुरुवातीला लहान पाणचट डाग दिसतात आणि नंतर ते कुजतात. उपाय: रोगट फळे तोडून टाकावीत. कॅप्टन (Captan 50% WP) किंवा कॉपर ऑक्सीक्लोराईड (Copper Oxychloride 50% WP) @2 ग्रॅम प्रति लिटर फवारावे. 4. मूळ कुज (Root Rot) लक्षणे: झाडांची मुळे कुजतात आणि झाड अचानक सुकते. उपाय: बियाणे पेरण्यापूर्वी थायरम किंवा कार्बेन्डाझिम मिश्रणाने प्रक्रिया करावी. माती ओलसर राहू नये याची काळजी घ्यावी. 5. फुलकिडे व मावा (Thrips and Aphids) लक्षणे: पानांचा रंग बदलतो आणि झाडाची वाढ खुंटते. उपाय: इमिडाक्लोप्रिड (Imidacloprid 17.8% SL) @0.5 मिली प्रति लिटर फवारणी करावी. नियमित निरीक्षण ठेवावे आणि सेंद्रिय कीटकनाशकांचा वापर करावा. निष्कर्ष: खरबुजाच्या निरोगी उत्पादनासाठी रोगनियंत्रण महत्त्वाचे आहे. योग्य व्यवस्थापन, सेंद्रिय आणि रासायनिक उपायांचा संतुलित वापर केल्यास उत्पादन वाढवता येते.